وبلاگ
بیماری های مشترک بین انسان و حیوان خانگی
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها برای صاحبان حیوانات خانگی، شناخت و پیشگیری از بیماری زئونوز است. بیماری زئونوز یا بیماری مشترک بین انسان و حیوان، به هر نوع بیماری عفونی اطلاق می‌شود که به طور طبیعی بین حیوانات (عمدتاً مهره‌داران) و انسان قابل انتقال باشد. این بیماری‌ها که توسط عواملی چون ویروس، باکتری، قارچ و انگل ایجاد می‌شوند، می‌توانند از یک ناخوشی خفیف تا بیماری‌های شدید و حتی کشنده را در انسان ایجاد کنند. با توجه به افزایش علاقه به نگهداری از حیوانات خانگی، آگاهی از انواع بیماری حیوان و راه‌های کنترل آن برای حفظ سلامت پت و اعضای خانواده ضروری است. در این مطلب، به تفصیل به بررسی انواع بیماری زئونوز و روش‌های علمی و کاربردی برای پیشگیری از آنها می‌پردازیم.
مفهوم بیماری زئونوز و راه‌های انتقال آن
افرادی که از حیوان خانگی نگهداری می‌کنند، به خوبی می‌دانند که سلامت حیوانشان در گرو مراقبت‌های دوره‌ای، واکسیناسیون به موقع و توجه به بهداشت است.هرگونه غفلت در این زمینه، می‌تواند محیط خانه را به بستری برای رشد و گسترش میکروب‌ها تبدیل کند که به سادگی به انسان منتقل شده و سلامت او را به خطر می‌اندازند. بیماری مشترک یا زئونوز می‌تواند از راه‌های گوناگونی منتقل شود:
- تماس مستقیم: لمس کردن، نوازش، گاز گرفته شدن یا خراشیدگی توسط حیوان آلوده. تماس با خون، بزاق، ادرار یا مدفوع حیوان نیز در این دسته قرار می‌گیرد.
- تماس غیرمستقیم: تماس با محیط زندگی حیوان آلوده، مانند قفس، آکواریوم، بستر خواب یا ظروف آب و غذا.
- ناقلین بیولوژیک: گزش توسط حشرات و کنه‌هایی که قبلاً از حیوان آلوده تغذیه کرده‌اند (مانند کک و کنه).
- راه خوراکی: مصرف آب یا مواد غذایی آلوده، مانند شیر غیرپاستوریزه یا گوشت نیم‌پز.
به نقل از وبسایت healthline:
انتقال بیماری‌ها از حیوانات خانگی مانند سگ به انسان‌ها ممکن است در تماس نزدیک، مدفوع یا ادرار آلوده، یا خوابیدن در یک تخت با حیوان خانگی اتفاق بیفتد. علیرغم اینکه بیماری ناشی از حیوان خانگی نادر است، اما می‌تواند شامل بیماری‌های ویروسی، باکتریایی، قارچی و انگلی باشد. برخی از بیماری‌های ممکن شامل بروسلوز، کمپیلوباکتر، لپتوسپیروز، هاری، گال و سالمونلا و … هستند.
گروه‌های پرخطر در برابر بیماری‌های زئونوز
اگرچه هر فردی ممکن است به یک بیماری مشترک مبتلا شود، اما برخی افراد به دلیل شرایط جسمی، حساسیت بیشتری دارند و در معرض خطر بالاتری قرار می‌گیرند. این بیماری ها بیشترین نگرانی را برای کودکان خردسال، نوزادان، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی بدن آنها به دلیل بیماری یا بیماری به خطر افتاده است، ایجاد می کنند.این گروه‌ها عبارتند از:
- کودکان زیر ۵ سال: سیستم ایمنی کودکان در حال تکامل است و عادت به دست زدن به دهان، آنها را آسیب‌پذیرتر می‌کند.
- سالمندان بالای ۶۵ سال: با افزایش سن، سیستم ایمنی بدن به طور طبیعی ضعیف‌تر می‌شود.
- زنان باردار: برخی عفونت‌ها مانند توکسوپلاسموز می‌توانند از طریق مادر به جنین منتقل شده و باعث نقص‌های مادرزادی جدی شوند.
- افراد با سیستم ایمنی ضعیف: بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی هستند، افراد مبتلا به HIV/AIDS، یا کسانی که داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند، در معرض خطر شدیدتری قرار دارند.
انواع بیماری های مشترک بین انسان و حیوان خانگی
اکنون نوبت به آن رسیده که شایع‌ترین بیماری های مشترک بین انسان و حیوان خانگی را به تفکیک معرفی کنیم. آگاهی از این بیماری‌ها اولین قدم برای پیشگیری و حفظ سلامت پت و خانواده است.
عفونت کمپیلوباکتر
کمپیلوباکتر یکی از شایع‌ترین عوامل باکتریایی اسهال در انسان است که از مدفوع حیواناتی چون سگ، گربه، خرگوش، اسب و پرندگان به انسان منتقل می‌شود.این باکتری با آلوده کردن دستگاه گوارش، علائمی نظیر اسهال (غالباً خونی)، درد شکم، تهوع و استفراغ ایجاد می‌کند. شستن دست‌ها پس از تماس با حیوانات، به ویژه قبل از غذا خوردن، برای پیشگیری ضروری است.
بیماری هاری
هاری، یک بیماری ویروسی و تقریباً همیشه کشنده است که سیستم عصبی مرکزی را هدف قرار می‌دهد. این بیماری از طریق گزش یا خراش عمیق حیوانات آلوده مانند سگ، گربه، روباه و خفاش منتقل می‌شود.علائم اولیه شامل تب، سردرد و خارش در محل گزش است که به سرعت به علائم شدید عصبی مانند توهم، فلج و ترس از آب تبدیل می‌شود. واکسیناسیون منظم حیوانات خانگی، موثرترین راه پیشگیری از این بیماری حیوان خطرناک است. رعایت این نکته برای خدمات پت تراول و حمل و نقل بین‌المللی حیوانات الزامی است.
عفونت توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی است که گربه‌ها میزبان نهایی آن هستند و انگل از طریق مدفوع آنها به محیط منتقل می‌شود. این بیماری برای افراد با سیستم ایمنی سالم معمولاً بی‌خطر است، اما در زنان باردار می‌تواند منجر به سقط جنین یا آسیب‌های شدید چشمی و مغزی در نوزاد شود.برای پیشگیری، زنان باردار باید از تمیز کردن جعبه خاک گربه خودداری کنند. انجام انگل‌تراپی دوره‌ای برای گربه‌ها اهمیت زیادی دارد.
بیماری چنگ گربه (بارتونلوز)
این بیماری باکتریایی توسط باکتری بارتونلا ایجاد شده و همانطور که از نامش پیداست، از طریق خراش یا گازگرفتگی گربه (به‌ویژه بچه گربه‌ها) منتقل می‌شود.این بیماری برای خود گربه مشکلی ایجاد نمی‌کند اما در انسان با علائمی مانند تب، سردرد، خستگی و تورم غدد لنفاوی در نزدیکی محل خراش همراه است.کوتاه نگه داشتن ناخن‌های گربه و اجتناب از بازی‌های خشن، راه‌های موثری برای پیشگیری هستند.
بیماری کرم هوک (کرم قلابدار)
کرم‌های هوک یا قلابدار، انگل‌های روده‌ای هستند که در سگ‌ها و گربه‌ها شایع‌اند. لارو این انگل از طریق خاک آلوده به مدفوع، می‌تواند به پوست انسان نفوذ کرده و با مهاجرت زیر پوستی، باعث خارش شدید و خطوط قرمز شود. این انگل‌ها از خون انسان تغذیه کرده و می‌توانند موجب کم‌خونی شوند. پرهیز از راه رفتن با پای برهنه در مناطقی که حیوانات در آنجا مدفوع می‌کنند، توصیه می‌شود.
بیماری لایم
بیماری لایم توسط یک باکتری ایجاد می‌شود که از طریق گزش کنه آلوده منتقل می‌گردد.حیوانات خانگی مانند سگ که در طبیعت رفت‌وآمد دارند، می‌توانند کنه‌ها را به محیط خانه بیاورند. علائم اولیه آن شامل تب، سردرد و یک راش پوستی مشخص به نام “اریتما میگران” (شبیه چشم گاو) است.اگر به همراه حیوان خود زیاد به طبیعت می‌روید، مثلا برای سفر به تایلند، حتما او را از نظر وجود کنه بررسی کنید.
سالمونلوز
باکتری سالمونلا که بیشتر در خزندگان (مانند لاک‌پشت)، دوزیستان و پرندگان یافت می‌شود، می‌تواند باعث عفونت گوارشی در انسان شود. این باکتری از طریق تماس با حیوان یا محیط آلوده به مدفوع آن منتقل می‌شود و علائمی چون اسهال، تب و درد معده ایجاد می‌کند. شستن دقیق دست‌ها پس از تماس با این حیوانات برای حفظ سلامت پت و صاحبش حیاتی است.
عفونت پسیتاکوزیس (تب طوطی)
این بیماری باکتریایی عمدتاً از پرندگان خانواده طوطی‌سانان به انسان منتقل می‌شود.عامل آن باکتری کلامیدیا پسیتاسی است که از طریق استنشاق گرد و غبار حاوی ترشحات یا مدفوع خشک‌شده پرنده آلوده، وارد بدن انسان می‌شود. علائم آن شبیه ذات‌الریه شامل تب، لرز، سردرد و سرفه‌های خشک است. تهویه مناسب قفس پرندگان و رعایت بهداشت ضروری است.
بیماری کرم حلقوی (درماتوفیتوز)
برخلاف نامش، این بیماری توسط قارچ ایجاد می‌شود، نه کرم. این عفونت پوستی بسیار مسری است و از طریق تماس مستقیم با پوست یا موی حیوان آلوده (سگ، گربه، خوکچه هندی) به انسان منتقل می‌شود.علائم آن شامل لکه‌های قرمز، دایره‌ای شکل، خارش‌دار و پوسته‌پوسته روی پوست است. درمان همزمان انسان و حیوان آلوده برای ریشه‌کن کردن عفونت الزامی است.
| نام بیماری | عامل بیماری‌زا | حیوان ناقل اصلی | راه اصلی انتقال |
|---|---|---|---|
| هاری | ویروس | سگ، گربه، حیوانات وحشی | گاز گرفتگی، خراش عمیق |
| توکسوپلاسموز | انگل | گربه | تماس با مدفوع آلوده |
| سالمونلوز | باکتری | خزندگان، پرندگان، سگ و گربه | تماس با حیوان یا مدفوع |
| کرم حلقوی | قارچ | سگ، گربه، جوندگان | تماس مستقیم پوستی |
| بیماری لایم | باکتری | سگ (به عنوان ناقل کنه) | گزش کنه آلوده |
پیشگیری: کلید اصلی مبارزه با بیماری زئونوز
بهترین راهکار برای پیشگیری از بیماری زئونوز، رعایت دقیق اصول بهداشتی و مراقبتی است. چه در خانه باشید و چه قصد سفر حیوانات را داشته باشید، این نکات به حفظ سلامت شما و حیوانتان کمک می‌کند:
- شستشوی مرتب دست‌ها: همیشه پس از تماس با حیوانات، غذای آنها، یا تمیز کردن محل زندگی‌شان، دستان خود را با آب و صابون بشویید.
- مراجعه منظم به دامپزشک: برنامه‌های واکسیناسیون و انگل‌زدایی حیوان خود را جدی بگیرید. این کار در سفرهای بین‌المللی مانند ارسال گربه به دبی یا ارسال سگ به دبی یک الزام قانونی است.
- نظافت محیط زندگی: محل خواب، ظروف غذا و اسباب‌بازی‌های حیوان را مرتباً تمیز و ضدعفونی کنید. جعبه خاک گربه باید روزانه تمیز شود.
- اجتناب از تماس‌های پرخطر: از بوسیدن حیوانات، به‌ویژه نزدیک دهان، و اجازه دادن به آنها برای لیسیدن صورتتان خودداری کنید.
- کنترل انگل‌های خارجی: از محصولات ضد کک و کنه مورد تایید دامپزشک به طور منظم استفاده کنید، به خصوص اگر حیوان شما به خارج از خانه دسترسی دارد.
- مدیریت سفر و حمل و نقل: برای حمل حیوان به خارج از کشور، از خدمات معتبر مانند ایران پت تراول که توسط آژانس مسافرتی پت ودا24 ارائه می‌شود، استفاده کنید تا از رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی مقصد مطمئن شوید. برای سفر به برخی کشورها، ممکن است نیاز به ویزای ژاپن یا ویزای کره جنوبی برای حیوان خود نیز داشته باشید.
سوالات متداول (FAQ)
۱. آیا حیوانات خانگی آپارتمانی که هرگز بیرون نمی‌روند هم می‌توانند بیماری زئونوز منتقل کنند؟
بله، اگرچه ریسک آن کمتر است. برخی عوامل بیماری‌زا می‌توانند از طریق غذا (گوشت خام)، حشرات (پشه) یا حتی لباس و کفش ما به داخل خانه منتقل شوند. بنابراین رعایت بهداشت و مراجعه به دامپزشک برای همه حیوانات خانگی ضروری است.
۲. خطرناک‌ترین بیماری مشترک بین انسان و حیوان خانگی کدام است؟
هاری به دلیل کشندگی قطعی پس از بروز علائم، خطرناک‌ترین بیماری زئونوز محسوب می‌شود. خوشبختانه با واکسیناسیون به موقع و کامل، این بیماری صد در صد قابل پیشگیری است.
۳. اگر مشکوک به ابتلا به یک بیماری مشترک شدم، چه کار کنم؟
در صورت مشاهده علائم مشکوک در خودتان، فوراً به پزشک مراجعه کنید و او را از تماس خود با حیوانات مطلع سازید. همزمان، حیوان خانگی خود را برای معاینه نزد دامپزشک ببرید.
۴. آیا برای سفرهای خارجی با حیوان خانگی، اقدامات پیشگیرانه خاصی لازم است؟
بله، هر کشور قوانین بهداشتی و قرنطینه‌ای خاص خود را دارد. قبل از هر اقدامی، باید از شرایط ویزای تایلند یا هر مقصد دیگری اطلاع کسب کنید و گواهی سلامت و واکسیناسیون معتبر را از طریق خدمات اخذ ویزا برای حیوان خود تهیه نمایید.
در نهایت، درک صحیح از بیماری زئونوز و به کار بستن اقدامات پیشگیرانه، نه تنها سلامت انسان را تضمین می‌کند، بلکه به بهبود کیفیت زندگی و سلامت پت دلبند شما نیز کمک شایانی می‌نماید.