آزمایش بیوشیمی حیوانات خانگی و کاربردهای آن

اگر سرپرستی یک حیوان خانگی را بر عهده دارید، درک اهمیت آزمایش های تشخیصی حیوانات خانگی و به خصوص آزمایش بیوشیمی، کلید حفظ سلامتی و تشخیص زودهنگام بیماری‌ها است. در بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران، ما معتقدیم که چکاپ‌های دوره‌ای و انجام تست‌های دقیق، سنگ بنای یک زندگی طولانی و سالم برای دوستان پشمالوی شماست. این آزمایش خون ها به دامپزشک اجازه می‌دهند تا قبل از بروز علائم شدید، مشکلات پنهان را شناسایی کرده و بهترین مسیر درمانی را برای تضمین سلامت حیوان شما انتخاب کنند.

تشخیص زودهنگام بیماری‌ها نه تنها به درمان مؤثرتر و کاهش عوارض کمک می‌کند، بلکه هزینه‌های درمانی را نیز به شکل قابل توجهی کاهش می‌دهد. بنابراین، اگر صاحب سگ، گربه، خرگوش یا هر حیوان دیگری هستید، این راهنمای جامع شما را با انواع آزمایش‌های کلیدی که در آزمایشگاه‌های دامپزشکی انجام می‌شود، آشنا خواهد کرد.

آزمایش هماتولوژی (شمارش کامل خون – CBC)

آزمایش هماتولوژی یا شمارش کامل خون (CBC)، یکی از رایج‌ترین و مهم‌ترین تست‌ها است. این آزمایش به ارزیابی سلول‌های خونی (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها) می‌پردازد و اطلاعات حیاتی زیر را فراهم می‌کند:

• تشخیص انواع کم‌خونی (آنمی): با شمارش گلبول‌های قرمز و اندازه‌گیری هموگلوبین.
• ارزیابی بیماری‌های عفونی: تغییرات در تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند نشان‌دهنده عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی باشد.
• بررسی اختلالات انگلی و آلرژیک: افزایش نوع خاصی از گلبول‌های سفید (ائوزینوفیل‌ها) به این موارد اشاره دارد.
• شناسایی سرطان خون (لوسمی): با بررسی تعداد و شکل غیرطبیعی سلول‌های خونی.

آزمایش بیوشیمی (پنل شیمیایی خون)

آزمایش بیوشیمی یا پنل شیمیایی خون، پنجره‌ای به سوی عملکرد ارگان‌های داخلی بدن حیوان شماست. این تست بیوشیمی با اندازه‌گیری آنزیم‌ها، پروتئین‌ها، و مواد شیمیایی مختلف در سرم خون، به دامپزشک اجازه می‌دهد تا سلامت ارگان‌های حیاتی را ارزیابی کند. این تست برای بیوشیمی پت شما اطلاعات کلیدی فراهم می کند.

ارزیابی عملکرد کبد (Liver Function)

کبد نقش مهمی در متابولیسم، سم‌زدایی و تولید پروتئین دارد. شاخص‌هایی مانند ALT، AST، ALP و بیلی‌روبین در آزمایش بیوشیمی بررسی می‌شوند تا هرگونه آسیب یا بیماری کبدی مشخص گردد. داشتن گواهی سلامت کبد برای فرآیندهای مهاجرتی و اخذ ویزا برای حیوانات ضروری است.

ارزیابی عملکرد کلیه (Kidney Function)

کلیه‌ها مسئول دفع مواد زائد از خون و تنظیم تعادل آب و الکترولیت‌ها هستند. پارامترهایی مانند BUN (نیتروژن اوره خون) و کراتینین (Creatinine) در آزمایش خون بیوشیمیایی، بهترین شاخص‌ها برای ارزیابی عملکرد کلیه و تشخیص زودهنگام نارسایی کلیوی هستند.

سنجش قند خون و سلامت پانکراس

اندازه‌گیری سطح گلوکز خون برای تشخیص بیماری دیابت حیاتی است. همچنین آنزیم‌هایی مانند آمیلاز و لیپاز به ارزیابی سلامت پانکراس و تشخیص پانکراتیت (التهاب پانکراس) کمک می‌کنند.

ارزیابی پروتئین‌ها و مواد معدنی

سطح پروتئین‌های کل، آلبومین و گلوبولین وضعیت تغذیه و سیستم ایمنی را نشان می‌دهد. همچنین، تعادل مواد معدنی حیاتی مانند کلسیم، فسفر و الکترولیت‌ها (سدیم و پتاسیم) که در این تست سنجیده می‌شوند، برای عملکرد صحیح عضلات و اعصاب ضروری است.

ارزیابی هورمونی (Hormonal Test)

در این ارزیابی‌ها، عملکرد غدد درون‌ریز بدن مورد سنجش قرار می‌گیرد. این تست‌ها برای تشخیص بیماری‌هایی مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید، بیماری کوشینگ (عملکرد بیش از حد غده فوق کلیه) و ارزیابی سلامت غدد تناسلی (بیضه و تخمدان) کاربرد دارند.

آزمایش ادرار (Urinalysis)

نتیجه این آزمایش، شاخص سلامت کلیه‌ها، مجاری ادراری و مثانه است. این تست برای ارزیابی عفونت‌های دستگاه ادراری، بررسی وجود خون، پروتئین یا کریستال (که می‌تواند به سنگ مثانه منجر شود) و سنجش غلظت ادرار (که نشانگر عملکرد کلیه است) انجام می‌شود. بی اختیاری ادرار در سگ ها یکی از مواردی است که با این آزمایش بررسی می شود.

آزمایش مدفوع (Stool Examination)

این آزمایش برای بررسی ارگانیسم‌های بیماری‌زا و غیربیماری‌زای دستگاه گوارش، از جمله انگل‌های روده‌ای (کرم‌ها و تک‌یاخته‌ها)، قارچ‌ها و باکتری‌های عفونت‌زا انجام می‌شود. همچنین وجود خون مخفی در مدفوع می‌تواند نشانه‌ای از آسیب یا التهاب در دستگاه گوارش باشد.

آزمایش پاتولوژی (Pathology Examination)

هنگامی که توده یا ضایعه‌ای در بدن حیوان یافت می‌شود، نمونه‌برداری (بیوپسی) و ارسال آن برای آزمایش پاتولوژی ضروری است. این آزمایش به تشخیص ماهیت توده (خوش‌خیم یا بدخیم) و تعیین نوع سرطان کمک شایانی می‌کند. این امر در برنامه‌ریزی برای درمان و سفرهای طولانی که نیازمند خدمات پت تراول است، اهمیت دارد.

ارزیابی پوستی (Skin Test)

این تست شامل نمونه‌برداری از پوست ( خراشه پوست یا کشت قارچ) برای تشخیص بیماری‌های قارچی (مانند درماتوفیتوز) و انگلی (مانند جرب دمودکس یا سارکوپتس) است. درماتیت چین های پوستی سگ یکی از مشکلاتی است که ممکن است به این تست نیاز داشته باشد.

آنتی‌بیوگرام (Antibiogram)

آنتی‌بیوگرام یا آزمایش حساسیت دارویی، امروزه به دلیل مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها و ایجاد مقاومت‌های دارویی خطرناک، اهمیت ویژه‌ای یافته است. این تست نشان می‌دهد که کدام آنتی‌بیوتیک بر روی عفونت باکتریایی موجود مؤثرتر است تا از درمان‌های ناموفق جلوگیری شود. هر دیسک کاغذی آغشته به یک آنتی‌بیوتیک خاص است و هاله عدم رشد بزرگ‌تر در اطراف دیسک، نشان‌دهنده تأثیر بیشتر آن آنتی‌بیوتیک است. این تست برای حیواناتی که قصد سفر بین‌المللی دارند، مثلا برای ارسال سگ به دبی، بسیار مهم است.

ارزیابی‌های تولید مثلی

ارزیابی اسپرم (Sperm Evaluation)

این آزمایش به بررسی تعداد، شکل ظاهری (مورفولوژی)، سلامت و تحرک اسپرم‌ها می‌پردازد و قدرت باروری حیوان نر را ارزیابی می‌کند. این تست برای برنامه‌های اصلاح نژادی و تشخیص دلایل ناباروری کاربرد دارد.

ارزیابی اسمیر واژن (Vaginal Smear Evaluation)

تغییر در ترشحات واژن می‌تواند نشانه‌ای از عفونت، اختلالات ساختاری، مشکلات تناسلی یا حتی بیماری‌های دستگاه ادراری باشد. تهیه اسمیر واژن به تشخیص عفونت‌ها، شناسایی عوامل بیماری‌زا و همچنین تعیین مرحله دقیق سیکل فحلی (برای مدیریت تولید مثل) کمک می‌کند. بررسی این موارد پیش از سفر به تایلند یا هر مقصد دیگری برای اطمینان از سلامت حیوان ماده ضروری است.

پرسش و پاسخ متداول (FAQ)

• هر چند وقت یک‌بار باید حیوان خانگی من چکاپ و آزمایش خون شود؟
  برای حیوانات جوان و سالم، چکاپ سالانه به همراه آزمایش‌های پایه توصیه می‌شود. برای حیوانات مسن (بالای ۷ سال) یا حیوانات با بیماری‌های مزمن، انجام چکاپ و تست بیوشیمی هر ۶ ماه یک‌بار برای کنترل دقیق وضعیت سلامت حیوان ضروری است.
• آیا حیوان من برای انجام آزمایش بیوشیمی باید ناشتا باشد؟
  بله، در اکثر موارد برای کسب دقیق‌ترین نتایج از آزمایش بیوشیمی، توصیه می‌شود حیوان خانگی شما حدود ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشد (آب باید همیشه در دسترس باشد). این کار از تداخل چربی‌های پس از غذا با نتایج جلوگیری می‌کند.
• آیا این آزمایش‌ها برای حیوان دردناک هستند؟
  خون‌گیری یک فرایند سریع است و معمولاً درد بسیار کمی ایجاد می‌کند، شبیه به یک نیشگون سریع. تیم مجرب بیمارستان دامپزشکی مرکزی تهران این کار را با حداقل استرس برای حیوان شما انجام می‌دهند.

در آخر، اکیداً توصیه می‌کنیم اگر سلامت پت شما برایتان اهمیت دارد، حتی اگر کاملاً سالم به نظر می‌رسد، به منظور پیشگیری و تشخیص زودهنگام بیماری‌ها، حتماً چکاپ سالانه را جدی بگیرید. این امر نه تنها برای سلامت حیوان، بلکه برای سلامت خود شما و اطرافیانتان نیز مهم است. انجام آزمایش‌های کامل پیش از هرگونه سفر بین‌المللی برای خدماتی چون ارسال گربه به دبی یا مقاصد دیگر مانند ژاپن و کره جنوبی که نیازمند ویزای ژاپن یا ویزای کره جنوبی هستند، الزامی است. خدمات ایران پت تراول و سفر حیوانات نیز بر پایه همین گواهی‌های سلامت استوار است. برای سفرهای تفریحی نیز مانند اخذ ویزای تایلند، همراه داشتن مدارک سلامت حیوان ضروری است.