میکروست چیست و چه کاربردی در پزشکی دارد؟

مقدمه: چرا میکروست ابزاری حیاتی در تزریقات دقیق است؟

در دنیای پزشکی و دامپزشکی، دقت در تجویز داروها و مایعات وریدی نقشی حیاتی در موفقیت درمان و سلامت بیمار ایفا می‌کند. تزریق حجم بیش از حد یا با سرعت نامناسب می‌تواند عواقب جدی، به‌ویژه برای بیماران حساس مانند کودکان، نوزادان و حیوانات خانگی کوچک، به همراه داشته باشد. اینجاست که ابزاری به نام میکروست (Microset) وارد میدان می‌شود. این وسیله پزشکی که با نام “بورت ست” (Burette Set) نیز شناخته می‌شود، برای کنترل دقیق حجم و سرعت مایعاتی که به بدن انسان یا حیوانات وارد می‌شود، طراحی شده است. در این مقاله جامع، به بررسی دقیق اینکه میکروست چیست، تاریخچه، اجزا، انواع، و کاربرد میکروست در حوزه‌های مختلف می‌پردازیم و راهنمای کاملی برای استفاده صحیح از آن ارائه می‌دهیم.

میکروست چیست؟ نگاهی دقیق به یک ابزار تزریقی پیشرفته

میکروست یک وسیله تزریقی استریل و یکبار مصرف است که بین ست سرم و آنژیوکت یا اسکالپ وین بیمار قرار می‌گیرد تا امکان تزریق حجم مشخص و کنترل‌شده‌ای از مایعات دارویی، سرم‌ها یا محلول‌های تغذیه‌ای را فراهم کند. تفاوت اصلی آن با ست سرم معمولی، وجود یک محفظه یا استوانه شفاف و مدرج (به نام بورت) است. این محفظه به کادر درمان اجازه می‌دهد تا حجم دقیقی از مایع (مثلاً ۱۰۰ یا ۱۵۰ میلی‌لیتر) را از کیسه سرم اصلی جدا کرده و سپس سرعت ورود آن به رگ بیمار را با دقت بسیار بالایی تنظیم کنند. این ویژگی، میکروست را به ابزاری ایده‌آل برای شرایطی تبدیل می‌کند که حتی یک میلی‌لیتر خطا نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد.

تاریخچه و سیر تکامل میکروست

در ابتدا، این ابزار برای استفاده در پزشکی انسانی، به‌ویژه در بخش‌های اطفال و نوزادان، طراحی شد. نیاز به جلوگیری از انفوزیون بیش از حد مایع (Fluid Overload) در بیمارانی با وزن کم و سیستم قلبی-عروقی حساس، به توسعه این ابزار دقیق منجر شد. با اثبات کارایی و ایمنی آن، میکروست به مرور وارد حوزه دامپزشکی نیز شد و به ابزاری استاندارد برای درمان حیوانات کوچک مانند سگ‌ها، گربه‌ها و حیوانات اگزوتیک تبدیل گشت. با پیشرفت علم و تکنولوژی و افزایش نیاز به درمان‌های دقیق‌تر، انواع میکروست با ویژگی‌های بهبودیافته به ابزاری ضروری در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های انسانی و دامی تبدیل شدند.

اجزای میکروست: کالبدشکافی یک طراحی هوشمندانه

برای درک کامل نحوه عملکرد این وسیله، آشنایی با اجزای میکروست ضروری است. هر بخش وظیفه مشخصی در تضمین یک تزریق ایمن و دقیق دارد:

• اسپایک (Spike): یک سر تیز و پلاستیکی برای سوراخ کردن کیسه سرم یا ویال دارو و اتصال ست به آن.
• دریچه هوا (Air Vent): یک دریچه کوچک با فیلتر باکتریایی که اجازه ورود هوا به داخل بورت را می‌دهد تا مایع به راحتی جریان یابد.
• بورت (Burette): قلب میکروست؛ یک استوانه شفاف، انعطاف‌پذیر و مدرج (معمولاً ۱۰۰ یا ۱۵۰ میلی‌لیتری) که حجم مایع را به دقت نشان می‌دهد.
• دریچه تزریق (Injection Port): یک پورت در بالای بورت برای افزودن دارو به مایع داخل محفظه و رقیق‌سازی آن.
• شناور قطع کننده جریان (Floating Valve): یک واشر رنگی شناور در داخل بورت که پس از تخلیه کامل مایع، روی خروجی محفظه قرار گرفته و جریان را به طور خودکار قطع می‌کند تا از ورود هوا به رگ بیمار (آمبولی هوا) جلوگیری شود.
• محفظه قطره‌چکان (Drip Chamber): یک محفظه نرم و شفاف در زیر بورت که می‌توان با فشردن آن، سطح مایع را تنظیم کرد. این محفظه دارای یک سوزن فلزی باریک است که مایع را به قطرات کوچک تبدیل می‌کند. در میکروست، معمولاً هر ۶۰ قطره معادل یک میلی‌لیتر (60 gtt/ml) است.
• فیلتر مایع (Fluid Filter): یک فیلتر معمولاً ۱۵ میکرونی در داخل محفظه قطره‌چکان برای جلوگیری از ورود ذرات معلق احتمالی به بدن بیمار.
• رگلاتور غلتکی (Roller Clamp): یک گیره غلتکی که با حرکت دادن آن روی لوله، می‌توان سرعت جریان قطرات را به دقت تنظیم (کم یا زیاد) یا کاملاً متوقف کرد.
• لوله یا تیوپ (Tubing): یک لوله بلند و شفاف از جنس PVC پزشکی که در برابر پیچ‌خوردگی مقاوم است.
• پورت تزریق Y-شکل (Y-Site Injection Port): یک پورت اضافی روی لوله برای تزریق مستقیم دارو به جریانی که به سمت بیمار می‌رود.
• کانکتور قفل‌شونده (Luer Lock Connector): اتصال‌دهنده پیچی در انتهای لوله برای اتصال ایمن و بدون نشت به آنژیوکت یا اسکالپ وین بیمار.

  

طریقه استفاده از میکروست برای حیوانات و انسان (راهنمای گام به گام)

استفاده صحیح از این وسیله برای تضمین ایمنی بیمار بسیار مهم است. مراحل زیر باید با دقت و در شرایط استریل انجام شوند:

1. آماده‌سازی: دست‌های خود را به خوبی بشویید و وسایل لازم شامل کیسه سرم، میکروست و پد الکلی را آماده کنید.
2. اتصال به سرم: رگلاتور غلتکی میکروست را کاملاً ببندید. درپوش اسپایک را برداشته و آن را با یک حرکت چرخشی وارد پورت کیسه سرم کنید.
3. پر کردن بورت: کیسه سرم را آویزان کنید. دریچه هوای بالای بورت را باز کنید. رگلاتور غلتکی بالای بورت (بین سرم و بورت) را باز کنید تا حجم مورد نیاز از مایع وارد محفظه مدرج شود. پس از رسیدن به حجم دلخواه، رگلاتور را ببندید.
4. هواگیری لوله (Priming): محفظه قطره‌چکان زیر بورت را به آرامی چند بار فشار دهید تا نیمه پر شود. سپس رگلاتور غلتکی پایینی (روی لوله اصلی) را به آرامی باز کنید تا مایع در تمام طول لوله جریان یابد و هوای داخل آن کاملاً خارج شود. پس از خروج هوا، رگلاتور را ببندید.
5. اتصال به بیمار: انتهای میکروست را به آنژیوکت یا اسکالپ وین بیمار که قبلاً در رگ او کار گذاشته شده، متصل کنید.
6. تنظیم سرعت جریان: با استفاده از رگلاتور غلتکی، سرعت جریان قطرات را بر اساس دستور پزشک یا دامپزشک تنظیم کنید. (مثلاً تعداد قطرات در دقیقه).
7. نظارت: در طول تزریق، وضعیت بیمار یا حیوان را به دقت زیر نظر داشته باشید و هرگونه واکنش نامطلوب را گزارش دهید. همچنین محل تزریق را برای علائم نشت یا تورم بررسی کنید.
8. پایان کار: پس از اتمام تزریق، رگلاتور را بسته، میکروست را از آنژیوکت جدا کرده و آن را به عنوان زباله پزشکی دور بیندازید.

کاربردهای کلیدی میکروست در حوزه‌های مختلف

کاربرد میکروست به دلیل دقت بالا در شرایط خاصی ضروری است:

• دامپزشکی (سگ و گربه): برای تزریق دقیق داروها، آنتی‌بیوتیک‌ها، مایعات هیدراتاسیون و محلول‌های تغذیه‌ای به حیوانات کوچک که مستعد دریافت بیش از حد مایعات هستند، از میکروست دامی استفاده می‌شود.
• پزشکی اطفال و نوزادان: برای جلوگیری از هایپرولمی (افزایش حجم مایعات بدن) که در نوزادان بسیار خطرناک است.
• شیمی‌درمانی: برای تزریق داروهای انکولوژی که نیاز به دوزبندی بسیار دقیق و سرعت انفوزیون کنترل‌شده دارند.
• بخش مراقبت‌های ویژه (ICU): برای تجویز داروهای قلبی-عروقی قدرتمند مانند دوپامین که تغییرات کوچک در دوز آن‌ها می‌تواند تأثیرات بزرگی بر فشار خون و ضربان قلب بیمار داشته باشد.
• تجویز داروهای خاص: برای تزریق داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای هموفیلی، گاما گلوبولین و داروهای مسکن وریدی که باید به آرامی و به صورت رقیق‌شده تزریق شوند.

مزایا و معایب استفاده از میکروست

مانند هر ابزار پزشکی دیگری، میکروست نیز دارای مزایا و محدودیت‌های خاص خود است.

مزایای اصلی میکروست:

• دقت بسیار بالا: امکان کنترل دقیق حجم و سرعت تزریق را فراهم می‌کند.
• ایمنی بالا: با جلوگیری از تزریق سهوی حجم زیاد مایع، ریسک اِدِم ریوی و نارسایی قلبی را کاهش می‌دهد.
• ایده‌آل برای رقیق‌سازی: امکان رقیق کردن داروها در یک حجم مشخص از مایع را به راحتی فراهم می‌کند.
• جلوگیری از آمبولی هوا: شناور قطع کننده جریان، یک ویژگی ایمنی مهم است.
• کاربرد آسان: استفاده از آن برای کادر درمان پس از یک آموزش کوتاه، ساده است.

معایب و محدودیت‌ها:

• هزینه بالاتر: قیمت میکروست به دلیل ساختار پیچیده‌تر، از ست سرم معمولی بیشتر است.
• نامناسب برای تزریق سریع: برای شرایط اورژانسی که نیاز به تزریق سریع حجم زیادی از مایع (مثلاً در شوک هیپوولمیک) است، مناسب نیست.
• احتمال قفل هوا: در صورت عدم هواگیری صحیح، ممکن است جریان مایع قطع شود.

راهنمای خرید و انواع میکروست

هنگام خرید میکروست باید به چند نکته توجه کرد. میکروست‌ها عمدتاً بر اساس حجم بورت دسته‌بندی می‌شوند:

• میکروست ۱۰۰ میلی‌لیتری: رایج‌ترین نوع برای مصارف عمومی.
• میکروست ۱۵۰ میلی‌لیتری: برای شرایطی که به حجم کمی بیشتر نیاز است.
• میکروست ۵۰ میلی‌لیتری: کمتر رایج است و برای مصارف بسیار خاص به کار می‌رود.

در بازار ایران، برندهای مختلفی وجود دارند. فروشگاه طبینو مارکت کلیه انواع میکروست از جمله میکروست‌های ایرانی مانند میکروست سوپا، هلال، ثمین و حلما و همچنین برندهای وارداتی نظیر میکروست HD، وگو (WGO) و وبست (WEBEST) را با قیمت مناسب ارائه می‌دهد.

سوالات متداول (FAQ)